"Ναι στη μετάφραση των λειτουργικών κειμένων"

Η έκτη συνάντηση του BIBLICUM που οργανώνει ο Τομέας Βιβλικής Γραμματείας και Θρησκειολογίας του Α.Π.Θ. έλαβε χώρα τη Δευτέρα 11 Απριλίου 2011 και είχε ως θέμα «Ο θεολογικός προβληματισμός των μεταφράσεων των εκκλησιαστικών κειμένων». Εκτάκτως προσκεκλημένος εισηγητής ήταν ο Σεβ. Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης κ. Μελέτιος, με αφορμή το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε με τίτλο Μέθεξη ή κατανόηση; Έκδοση Ι. Μητροπόλεως Νικοπόλεως, Πρέβεζα 2011. Ο Σεβασμιώτατος αποδέχτηκε την πρόσκληση του καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. κ. Πέτρου Βασιλειάδη, ο οποίος ήταν με βάση το πρόγραμμα ο κύριος εισηγητής, και δέχτηκε να μεταβεί στη Θεσσαλονίκη και να μιλήσει για το επίκαιρο αυτό ζήτημα. Όπως ήταν αναμενόμενο η αίθουσα συνεδριάσεων της Θεολογικής Σχολής ήταν αυτή τη φορά γεμάτη όχι μόνο από τα μέλη του BIBLICUM αλλά και από καθηγητές και φοιτητές (προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς) που ήρθαν να ακούσουν τον λόγιο ιεράρχη.

Το BIBLICUM είναι μια επιστημονική συνάντηση, η οποία διοργανώνεται από τον Τομέα Βιβλικής Γραμματείας και Θρησκειολογίας του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. εδώ και μια τριακονταετία, μία Δευτέρα του μήνα και ώρα 19.30 στην αίθουσα συνεδριάσεων του πρώτου ορόφου του κτιρίου της Θεολογικής Σχολής. Στη συνάντηση αυτή συμμετέχουν ομότιμοι και εν ενεργεία καθηγητές του Τομέα, καθώς και μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες και διδάκτορες των βιβλικών και των θρησκειολογικών σπουδών. Τα τελευταία χρόνια επιλέγεται μια συγκεκριμένη θεματική και οι εισηγήσεις των ομιλητών κινούνται πάνω σε αυτή. Φέτος η θεματική, μετά από πρόταση της Διευθύντριας του Τομέα, αν. καθηγήτριας Άννας Κόλτσιου, αφορά τη μετάφραση των εκκλησιαστικών κειμένων, σύμφωνα και με την πρόσκληση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος να ανοίξει ένας διάλογος σε βάθος με τη συμμετοχή και των Θεολογικών τμημάτων. Όπως είναι γνωστό στην απόφαση-πρόσκλησή της αυτή οδηγήθηκε η ΔΙΣ με αφορμή την πρωτοβουλία του μητροπολίτη Νικοπόλεως και Πρεβέζης κ. Μελετίου να προχωρήσει στη χρήση ευχών της λατρείας μας σε  νεοελληνική μετάφραση.

Η πρώτη συνάντηση του BIBLICUM έγινε 1 Νοεμβρίου του 2010 με εισηγήτρια την ίδια την κ. Κόλτσιου, η οποία εισηγήθηκε το θέμα: «Το θεολογικό και φιλολογικό πρόβλημα της μεταφράσεως εκκλησιαστικών κειμένων». Η δεύτερη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου με εισηγητή τον καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ., Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, ο οποίος εισηγήθηκε το θέμα: «Μεταφραστικές αρχές των Ηνωμένων Βιβλικών Εταιρειών». Η τρίτη συνάντηση έγινε στις 10 Ιανουαρίου 2011 με εισηγήτρια την αναπληρώτρια Πρόεδρο του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ. και ειδική στην μεταφρασιολογία, καθηγήτρια κ. Ελένη Κασάπη, η οποία εισηγήθηκε το θέμα: «Προτεραιότητες στη μετάφραση ιερών κειμένων και μηχανισμοί σημασιολογικής κατανόησης». Στις 7 Φεβρουαρίου 2011, έγινε η τέταρτη συνάντηση του BIBLICUM με εισηγητές τον Πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ., καθηγητή Δημήτριο Καϊμάκη και την επίκ. καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Μυρτώ Κουτίτα-Καϊμάκη, οι οποίοι εισηγήθηκαν το θέμα: «Μεταφράζοντας το κείμενο των Ο΄ στα νέα ελληνικά». Η πέμπτη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στις 14 Μαρτίου με εισηγητή τον εκλεγμένο επίκ. καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. Χαράλαμπο Ατματζίδη, ο οποίος εισηγήθηκε το θέμα: «Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης: Οικειοποιητική ή ξενιστική μετάφραση της Βίβλου; (Β΄ Ιω 1, Γ΄ Ιω 1  Απ 4,4)».

Απομένουν δύο ακόμη συναντήσεις για να κλείσει η φετινή σειρά. Επόμενος εισηγητής στις 2 Μαΐου θα είναι ο καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. Πέτρος Βασιλειάδης. Εξαιτίας της ομιλίας του Μητροπολίτη Νικοπόλεως και Πρεβέζης, η οποία δεν είχε καθοριστεί σύμφωνα με το πρόγραμμα και όπως αναμενόταν κράτησε αρκετό χρόνο λόγω της συζήτησης που ακολούθησε, η εισήγηση του κ. Βασιλειάδη μετατέθηκε μετά το Πάσχα. Κατά την τελευταία συνάντηση του BIBLICUM ομιλητής θα είναι ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. Ιωάννης Καραβιδόπουλος.

Ο Σεβ. Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης, κ. Μελέτιος εξήγησε αναλυτικά τη θέση του υπέρ της μεταφράσεως των λειτουργικών κειμένων και της χρήσεώς της στην Ορθόδοξη λατρεία, και δέχτηκε αρκετές ερωτήσεις από καθηγητές και φοιτητές. Συνοπτικά αναφέρουμε ότι οι ερωτήσεις που τέθηκαν αφορούσαν τη μεταφραστική διαδικασία, τα βιβλικά αναγνώσματα της λατρείας, τον τρόπο εκφώνησης των ευχών, τις θέσεις των σύγχρονων Εκκλησιών και του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχετικά με το θέμα σήμερα αλλά και παλαιότερα, τα προβλήματα μιας τέτοιας προσπάθειας και την ποιμαντική αναγκαιότητα μιας μετάφρασης στην ελλαδική Εκκλησία. Άπαντες επικρότησαν την πρωτοβουλία του Μητροπολίτου, καθώς και την ποιμαντική ευαισθησία και την θεολογική βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκε, ευχόμενοι και άλλες επισκοπές να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

Το θέμα της μετάφρασης των εκκλησιαστικών κειμένων έγινε κατά τη φετινή ακαδημαϊκή χρονιά θέμα συζήτησης σε καθαρά θεολογική βάση και σε διάφορες άλλες συναντήσεις στο Τμήμα Θεολογίας. Θυμίζουμε εδώ ότι στα πλαίσια των μεταπτυχιακών μαθημάτων των καθηγητών Πέτρου Βασιλειάδη, π. Βασιλείου Καλλιακμάνη, Παναγιώτη Σκαλτσή και Άννας Κόλτσιου στις 7 Φεβρουαρίου 2011 ο π. Βασίλειος Θερμός, εκλεγμένος επίκ. καθηγητής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών, παρουσίασε στην αίθουσα Συνεδριάσεων της Θεολογικής Σχολής το θέμα: «Το ποιμαντικό πρόβλημα της μεταφράσεως των λειτουργικών κειμένων». Επίσης, στην πρόσφατη επιστημονική διημερίδα που διοργάνωσαν το Τμήμα Θεολογίας του Α.Π.Θ. και ο Σύλλογος Προπτυχιακών Φοιτητών του υπήρξε και αντίστοιχη εισήγηση. Κατά τη δεύτερη και τελευταία συνεδρία η καθηγήτρια του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. Δήμητρα Κούκουρα εισηγήθηκε το θέμα: «Μετάφραση των λειτουργικών κειμένων στη νεοελληνική γλώσσα».