"Κυριακοδρόμιο": Μια νέα έκδοση από το Ιδρυμα "Aρτος Ζωής"

Toυ Μόσχου Γκουτζιούδη,
λέκτορα τμ. Θεολογίας του ΑΠΘ

Σήμερα, τελευταία ημέρα (Δευτέρα, 9/5/2011) της 8ης Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ) στην αίθουσα “Οδυσσέα Ελύτη” του Περιπτέρου 13, το Ίδρυμα Άρτος Ζωής οργάνωσε συζήτηση με θέμα «Το Ευαγγέλιο στη σύγχρονη μεταχριστιανική Ευρώπη» με ομιλητές τους: Πέτρο Βασιλειάδη, καθηγητή στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, Αικατερίνη Τσαλαμπούνη, λέκτορα στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του ΑΠΘ και Παναγιώτη Υφαντή, επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ.

Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Άρτος Ζωής, και διευθυντής των περιοδικών Δελτίο Βιβλικών Μελετών και Νέα Εστία, κ. Σταύρος Ζουμπουλάκης. Αφορμή της εκδήλωσης αποτέλεσε η έκδοση από τον Άρτο Ζωής του Κυριακοδρομίου. Μιας συλλογής δηλαδή από κηρύγματα στις περικοπές των Ευαγγελίων που έχουν οριστεί να διαβάζονται κατά τη θεία λειτουργία των Κυριακών του εκκλησιαστικού έτους. Τη συζήτηση παρακολούθησαν και συμμετείχαν σε αυτή, εκτός από τους επισκέπτες της ΔΕΒΘ, ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, καθηγητής Δημήτριος Καϊμάκης και ο καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ Μιλτιάδης Κωνσταντίνου, ο οποίος συμμετέχει ως συγγραφέας στο Κυριακοδρόμιο. Επίσης παραβρέθηκαν ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου ΚΑΙΡΟΣ, κ. Γρηγόριος Μαυροκωστίδης, αρκετοί θεολόγοι αλλά και φοιτητές του Τμήματος Θεολογίας.

Ο πλήρης τίτλος του νέου βιβλίου είναι: Κυριακοδρόμιο. Γραπτά κηρύγματα βιβλικών θεολόγων στα ευαγγελικά αναγνώσματα και στη συλλογική αυτή προσπάθεια συμμετέχουν οι παρακάτω καθηγητές των Θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης: Σ. Αγουρίδης, Χ. Ατματζίδης, Σ. Δεσπότης, Θ. Ιωαννίδης, Χ. Καρακόλης, Ι. Καραβιδόπουλος, Μ. Κωνσταντίνου, Κ. Μπελέζος, Γ. Πατρώνος, Σ. Παπαλεξανδρόπουλος, Αικ. Τσαλαμπούνη, Στ. Χατζησταματίου. Δέκα καινοδιαθηκολόγοι, ένας παλαιοδιαθηκολόγος και ένας θρησκειολόγος. Ο πρόλογος του βιβλίου έχει συνταχθεί από τον κ. Σταύρο Ζουμπουλάκη, ενώ η εισαγωγή, στην οποία εξηγείται στον αναγνώστη τι είναι Κυριακοδρόμιο και ποια η ιστορία του, από τον π. Αντώνιο Πινακούλα. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται κηρύγματα που δεν εκφωνήθηκαν ποτέ σε ναούς, όπως ίσως δίνεται η εντύπωση, αλλά συντάχθηκαν από καθηγητές θεολογίας για πρώτη φορά προκειμένου να βοηθηθεί ο κλήρος στην προετοιμασία του κηρύγματος. Η ιδέα ανήκει στον αείμνηστο πια καθηγητή Σάββα Αγουρίδη (†2009), ο οποίος πρότεινε την έκδοση του το 1998 για να ενισχυθεί το κήρυγμα των ποιμένων της Εκκλησίας με ένα βιβλίο στο οποίο θα περιέχονταν γραπτά κηρύγματα σε όλες τις ευαγγελικές περικοπές που διαβάζονται στην Εκκλησία κατά τις Κυριακές του εκκλησιαστικού έτους. Ο στόχος της έκδοσης του Κυριακοδρομίου στη σκέψη του καθηγητή Αγουρίδη ήταν να ανανεωθεί ή τουλάχιστον να βελτιωθεί το κήρυγμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, κάτι που όπως σημειώνεται ορθά στον πρόλογο του Κυριακοδρομίου αποτελεί την πιο πικρή ώρα της κυριακάτικης θείας λειτουργίας. Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι αναγνώστες του βιβλίου μόλις διαβάσουν τη δεύτερη παράγραφο της πρώτης σελίδας του προλογίσματος θα συμφωνήσουν ότι έτσι ακριβώς αισθάνονται και οι ίδιοι σε όποιο ναό και αν εκκλησιάζονται, έστω και αν το κήρυγμα εκφωνείται από έμπειρο και ικανό ιεροκήρυκα της οικείας μητροπόλεως ή απλώς έχει συνταχθεί από τον μητροπολίτη και έχει διανεμηθεί νωρίτερα στους κληρικούς της μητροπόλεως για να διαβαστεί από τους ιερείς την Κυριακή. Το δεύτερο συμβαίνει κυρίως σε επαρχιακές μητροπόλεις εξαιτίας της αδυναμίας του κλήρου να ανταποκριθεί στο κήρυγμα.

Σε κάθε κήρυγμα του Κυριακοδρομίου που εκδόθηκε πρόσφατα, ακολουθείται η παρακάτω δομή. Αρχικά προτάσσεται σε δύο στήλες το ευαγγελικό κείμενο στο πρωτότυπο και κατόπιν σε νεοελληνική μετάφραση. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι ακολουθήθηκε το Εκλογάδιο της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος του 2003. Αυτό σημαίνει ότι το πρωτότυπο κείμενο (αριστερή στήλη) προέρχεται από την πατριαρχική έκδοση του 1904 και η μετάφραση (δεξιά στήλη) είναι εκείνη των τεσσάρων καθηγητών της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας του 1989. Μετά το ευαγγελικό κείμενο ακολουθούν τα σχόλια των συγγραφέων στην παραπάνω περικοπή της Κ.Δ. Οι συγγραφείς αναλύουν με σύντομα σχόλια το ευαγγελικό κείμενο χωρίς όμως να έχει ακολουθηθεί ένας κοινός τρόπος και συνεπώς διατηρήθηκε η προσωπική προτίμηση του καθενός. Άλλοι χρησιμοποιούν περισσότερο τους ερμηνευτές πατέρες και άλλοι λιγότερο έως καθόλου. Άλλοι δανείζονται παραδείγματα από τη νεοελληνική και τη ξένη λογοτεχνία προκειμένου να διανθίσουν με παραδείγματα το κήρυγμα και άλλοι προσφεύγουν στα κείμενα σημαντικών Ορθόδοξων θεολόγων των δύο τελευταίων αιώνων. Άλλοι πάλι, διακρίνουν το κήρυγμα σε ενότητες για να υποβοηθήσουν τον αναγνώστη, ενώ οι περισσότεροι δεν το προτιμούν. Με άλλα λόγια, ο κάθε συγγραφέας δούλεψε τις περικοπές που του ανατέθηκαν με τον τρόπο που αυτός έκρινε. Τα κηρύγματα έχουν έκταση επτά σελίδες κατά μέσο όρο και αυτό σημαίνει ότι καταλαμβάνουν χρονικά διάστημα περίπου δεκαπέντε λεπτών.

Το Κυριακοδρόμιο αποτελείται από 506 σελίδες. Μετά τα κηρύγματα έχει τοποθετηθεί στο βιβλίο ο απαραίτητος κατάλογος με τις συντομογραφίες των βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης κατά αλφαβητική σειρά. Στο τέλος υπάρχουν και σύντομα βιογραφικά των συγγραφέων. Ίσως ο αναγνώστης σκεφτεί εδώ ότι ένα βιβλίο γραμμένο από πανεπιστημιακούς δασκάλους, έστω κι αν περιέχει γραπτά κηρύγματα, δηλαδή κείμενα που απευθύνονται σ’ ένα συγκεκριμένο ακροατήριο, πιθανώς να είναι βαρύ για τους ποιμένες της Εκκλησίας και κατά συνέπεια ακατάλληλο να καταστεί βοήθημα στην προετοιμασία του δικού τους κηρύγματος. Στο Κυριακοδρόμιο αυτό δεν ισχύει. Το βιβλίο έχει συνταχθεί με ωραία και απλή γλώσσα. Οι περικοπές δεν σχολιάζονται όπως για παράδειγμα στις ερμηνευτικές μελέτες και οι αναλύσεις δεν είναι εξονυχιστικές. Τονίζονται μόνο οι απαραίτητες θεολογικές ιδέες που διατρέχουν το κείμενο, αποσαφηνίζονται ορισμένες φράσεις, και εξηγούνται οι ιδιαιτερότητες της εποχής των ευαγγελικών περικοπών. Πουθενά κανείς από τους συγγραφείς δεν αναφέρεται σε σύγχρονους ερμηνευτές, δεν κουράζει με ιστορικές πληροφορίες και φυσικά δεν επιχειρεί να συνδέσει τα όσα λέγονται στο κείμενο με όσα συμβαίνουν στη δική μας εποχή και κοινωνία.

Εκείνο στο οποίο στοχεύουν τα κηρύγματα είναι να διαφανεί το μήνυμα των περικοπών που επιλέχθηκαν ως αναγνώσματα από την Εκκλησία για τους χριστιανούς σήμερα. Γιατί δηλαδή κείμενα, τα οποία προέρχονται από τον 1ο αιώνα μ.Χ., εξακολουθούν να διαμορφώνουν τον τρόπο ζωής των χριστιανών του σύγχρονου κόσμου. Ελπίζουμε ο σκοπός της έκδοσης του Κυριακοδρομίου να επιτευχθεί και το κήρυγμα να ανανεωθεί πράγματι στο μέλλον. Εξάλλου με την παρούσα έκδοση δεν κλείνει το ζήτημα του κηρύγματος για το ίδρυμα Άρτος Ζωής καθώς ο κ. Ζουμπουλάκης μας ανακοίνωσε στο τέλος της συζήτησης ότι κατά το φθινόπωρο έχει προγραμματιστεί η διοργάνωση στην Αθήνα ενός συνεδρίου το οποίο θα αφιερωθεί στο κήρυγμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.