ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ,
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΤΟΥ ΥΠΟΣΤΑΣΗ
Διπλή δικαίωση για το Πατριαρχείο
από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο *
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΤΟΥ ΥΠΟΣΤΑΣΗ
Διπλή δικαίωση για το Πατριαρχείο
από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο *
* Μέσω ...της Πριγκίπου, πλέον, ο δρόμος της
Τουρκίας για την ενωμένη Ευρώπη
Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
xaan@theo.auth.gr
Μεγάλης ιστορικής αξίας από άποψη τόσο πολιτική όσο και εκκλησιαστική, είναι η απόφαση που εξέδωσε τη προηγούμενη εβδομάδα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δικαιώνοντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο στη μακρά αντιδικία του με την Τουρκία για τo ιδιοκτησιακό καθεστώς του Ορφανοτροφείου της Πριγκίπου. Το δικαστήριο απεφάνθη ομοφώνως πως το Ορφανοτροφείο της Πριγκίπου ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο – που σημαίνει εμμέσως πλήν σαφώς ότι το Φανάρι έχει γενικότερα δικαιώματα κινητής και ακίνητης περιουσίας, κάτι που δημιουργεί πρόκριμα και για άλλες υποθέσεις.
* Από άποψη πολιτική, στο δρόμο της Τουρκίας προς την Ενωμένη Ευρώπη, η εν λόγω απόφαση δημιουργεί μια ...παράκαμψη, που λέγεται Πρίγκηπος. Ουδείς, ίσως, θα μπορούσε να φαντασθεί λίγα χρόνια πριν, την ευρωπαϊκή πορεία της εξ Ανατολών γείτονος να περνά από το μικρό, από άποψη μεγέθους, αλλά με μεγάλη για το γένος των Ελλήνων ιστορία, πανέμορφο αυτό νησί της Προποντίδας.
Ήταν η πρώτη φορά που το ίδιο το Πατριαρχείο στράφηκε σε διεθνές δικαστήριο κατά της Τουρκικής Δημοκρατίας, για προσβολή των δικαιωμάτων του. Η δικαίωσή του είναι ακόμη σημαντικότερη αν ληφθεί υπ’ όψη ότι, με την πανηγυρική καταδίκη της Τουρκίας συμφώνησε, χωρίς επιφυλάξεις και ο Τούρκος δικαστής. Η απόφαση ήταν ομόφωνη (7 επί 7) και είναι ενδεικτικό ότι 3 δικαστές διατύπωσαν την άποψη ότι υπήρχαν και πρόσθετα επιβαρυντικά στοιχεία για την καταδίκη της Τουρκίας.
Το Ευρωπαϊκό δικαστήριο αναγνωρίζει ανεπιφύλακτα ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο όχι απλώς μπορεί να έχει ιδιοκτησία -κινητή και ακίνητη- στην Τουρκία, αλλά και ότι τα δικαιώματά του προστατεύονται από το διεθνές δίκαιο και, συγκεκριμένα από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Αναγνωρίζει ακόμη πανηγυρικά ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι υποκείμενο του διεθνούς δικαίου και φορέας των δικαιωμάτων που κατοχυρώνει η ΕΣΔΑ Κάτι που, όπως σημειώνει ο εκ των συνηγόρων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, καθηγητής της Νομικής Αθηνών, κ. Νικ. Αλιβιζάτος («Ελευθεροτυπία», 13/7/08), μπορεί να του φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο στο μέλλον και σε υποθέσεις πέραν των περιουσιακών, όπως, για παράδειγμα, το δικαίωμά του να αυτοδιοικείται και να αναδεικνύει ελεύθερα την ηγεσία του και άλλα, που το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ αναγνωρίζει όχι μόνον στα άτομα, αλλά και στις θρησκευτικές κοινότητες. Ετσι, με την υπόθεση αυτή, ξεπεράστηκε μια παλαιά επιφύλαξη των Ρωμιών της Πόλης και έγινε μια αρχή, που μπορεί να έχει ενδιαφέρουσα συνέχεια
Η καταδίκη της Τουρκίας έχει πολιτική σημασία γιατί ο σεβασμός της νομικής προσωπικότητας του Πατριαρχείου είναι από τους όρους που έχει θέσει η Ένωση για την προώθηση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Άγκυρας. Κι οι μεταρρυθμίσεις των σχετικών νόμων που έχει επιχειρήσει η κυβέρνηση Ερντογάν είναι εμφανές πλέον ότι δεν ανταποκρίνονται στο Διεθνές Δίκαιο και θα πρέπει να προχωρήσουν σε ουσιαστική εναρμόνιση. Συνεπώς για να ...δει Ευρώπη η Τουρκία, θα πρέπει πρώτα να κοιτάξει προς τη Πρίγκιπο, εφαρμόζοντας την απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου για τη παράδοση του εκεί ορφανοτροφείου στον ιδιοκτήτη του, που δεν είναι άλλος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
* Η παραπάνω απόφαση πέραν της πολιτικής, έχει και την - εξόχως σημαντική – εκκλησιαστική της διάσταση, αν ληφθούν υπ’ όψιν οι λεπτές – πλήν ουσιώδεις – αποχρώσεις που περιλαμβάνονται στο σκεπτικό της, όπως αυτές που αφορούν την οικουμενική υπόσταση του θεσμού του Πατριαρχείου, το διεθνές κύρος του οποίου θωρακίζεται έτι περαιτέρω, αποκτώντας νέα δυναμική. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου αποτελεί, συν τοις άλλοις, δικαίωση και για την οικουμενικότητα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως - και κόλαφο για την Τουρκία.
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τον οικουμενικό χαρακτήρα του Πατριαρχείου, αλλά το αντιλαμβάνεται ως θεσμό, του οποίου ο επικεφαλής λογίζεται μόνον ως θρησκευτικός ηγέτης των Ορθοδόξων που ζούν στην επικράτειά της. Πέραν αυτού, οι τουρκικές αρχές δεν επιτρέπουν τη χρησιμοποίηση του όρου «Οικουμενικός» σε οποιαδήποτε θρησκευτική δραστηριότητα. Υπογραμμίζεται ότι ο όρος «Οικουμενικός», ο οποίος έχει αποκλειστικά εκκλησιαστικό και πνευματικό περιεχόμενο, χρησιμοποιείται από τον ΣΤ’ αιώνα μ.Χ. και αναγνωρίζεται σε όλο τον κόσμο και, φυσικά, αναγνωρίσθηκε κι’ από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο, στην εν λόγω απόφαση του οποίου όροι «Οικουμενικό» και «Οικουμενικός» υπάρχουν αναποσπάτως ενωμένοι με το Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη. Και σ’ αυτό το θέμα, λοιπόν, η Τουρκία θα πρέπει - αν θέλει να δεί Ευρώπη – να επιδείξει σεβασμό, αναγνωρίζοντας τη οικουμενικότητα του Πατριαρχείου, τουτέστιν τη πρωτοκαθεδρία του στο χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Είναι απόλυτο δικαίωμα θρησκευτικής ελευθερίας, το οποίο οφείλει – τώρα, μετά την δικαστική απόφαση, υποχρεούται – να αναγνωρίσει η Τουρκία.
* Φυσικά, για να φθάσουμε στη παραπάνω ζωτικής σημασίας δικαίωση για το Οικουμενικό Πατριαρχείο από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο, προηγήθηκε σωρεία πολιτικών παρεμβάσεων προς την κατεύθυνση της προάσπισης των δικαιωμάτων του, με πρωταγωνιστές Ελληνες ευρωβουλευτές, μεταξύ των οποίων και ο Λαρισαίος κ. Γιώργος Δημητρακόπουλος, που έδωσαν μάχες σε όλα τα ευρωπαϊκά όργανα (Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, Συμβούλιο της Ευρώπης, κλπ), τόσο για την υπεράσπιση της οικουμενικότητας του Πατριαρχείου, όσο και για τη ανάκληση κατασχέσεων ιδιοκτησιών του. Ακριβώς προ 2ετίας (8/6/2006) ήταν που το Συμβούλιο της Ευρώπης - μετά από σχετική καταγγελία του Λαρισαίου ευρωβουλευτή, για τη παράνομη κατάσχεση της Μονής του Αγίου Γεωργίου Κουδουνά στην Πρίγκηπο, από τη Διεύθυνση των Βακουφίων – καλούσε «επειγόντως την Τουρκία σε λήψη μέτρων για τις θρησκευτικές ελευθερίες», εκφράζοντας «ιδιαίτερη ανησυχία» και θέτοντας διαδικασία ελέγχου για τις κατασχέσεις ιδιοκτησίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το Συμβούλιο καταγγέλοντας τις «παράνομες πρακτικές του τουρκικού κράτους», εξέφραζε παράλληλα «ιδιαίτερη ανησυχία για τις κατασχέσεις που προβαίνει το τουρκικό κράτος επί των ιδιοκτησιών μη μουσουλμανικών θρησκευτικών μειονοτήτων συμπεριλαμβανομένου και του Οικουμενικού Πατριαρχείου». Για νά’ ρθει προ ημερών για τη Τουρκία και η επίσημη ...«καμπάνα» του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου,
Μακάρι η Αγκυρα να τείνει ευήκοον ους, αν θέλει πραγματικά να παραμείνει σε τροχιά ευρωπαϊκής ένταξης. Μόνο που τώρα η εφαρμογή της δικαστικής απόφασης δεν επαφίεται στη «καλή θέληση» της Αγκυρας, αλλά στην υποχρέωσή της να συμμορφωθεί. Θα το πράξει; O χρόνος θα δείξει – σε κάθε περίπτωση, πάντως, μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου, ο χρόνος κυλάει υπέρ ημών.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, καθηγητής Β/βάθμιας εκπ/σης (Γυμνάσιο Αρμενίου) και Γεν. Γραμματέας της Ενωσης Θεολόγων ν. Λάρισας (http://theologylar.blogspot.com).
* Δημοσιεύθηκε στην «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» της Κυριακής, 20/07/2008, σελ. 10
Τουρκίας για την ενωμένη Ευρώπη
Του Χάρη Ανδρεόπουλου *
xaan@theo.auth.gr
Μεγάλης ιστορικής αξίας από άποψη τόσο πολιτική όσο και εκκλησιαστική, είναι η απόφαση που εξέδωσε τη προηγούμενη εβδομάδα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δικαιώνοντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο στη μακρά αντιδικία του με την Τουρκία για τo ιδιοκτησιακό καθεστώς του Ορφανοτροφείου της Πριγκίπου. Το δικαστήριο απεφάνθη ομοφώνως πως το Ορφανοτροφείο της Πριγκίπου ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο – που σημαίνει εμμέσως πλήν σαφώς ότι το Φανάρι έχει γενικότερα δικαιώματα κινητής και ακίνητης περιουσίας, κάτι που δημιουργεί πρόκριμα και για άλλες υποθέσεις.
* Από άποψη πολιτική, στο δρόμο της Τουρκίας προς την Ενωμένη Ευρώπη, η εν λόγω απόφαση δημιουργεί μια ...παράκαμψη, που λέγεται Πρίγκηπος. Ουδείς, ίσως, θα μπορούσε να φαντασθεί λίγα χρόνια πριν, την ευρωπαϊκή πορεία της εξ Ανατολών γείτονος να περνά από το μικρό, από άποψη μεγέθους, αλλά με μεγάλη για το γένος των Ελλήνων ιστορία, πανέμορφο αυτό νησί της Προποντίδας.
Ήταν η πρώτη φορά που το ίδιο το Πατριαρχείο στράφηκε σε διεθνές δικαστήριο κατά της Τουρκικής Δημοκρατίας, για προσβολή των δικαιωμάτων του. Η δικαίωσή του είναι ακόμη σημαντικότερη αν ληφθεί υπ’ όψη ότι, με την πανηγυρική καταδίκη της Τουρκίας συμφώνησε, χωρίς επιφυλάξεις και ο Τούρκος δικαστής. Η απόφαση ήταν ομόφωνη (7 επί 7) και είναι ενδεικτικό ότι 3 δικαστές διατύπωσαν την άποψη ότι υπήρχαν και πρόσθετα επιβαρυντικά στοιχεία για την καταδίκη της Τουρκίας.
Το Ευρωπαϊκό δικαστήριο αναγνωρίζει ανεπιφύλακτα ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο όχι απλώς μπορεί να έχει ιδιοκτησία -κινητή και ακίνητη- στην Τουρκία, αλλά και ότι τα δικαιώματά του προστατεύονται από το διεθνές δίκαιο και, συγκεκριμένα από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Αναγνωρίζει ακόμη πανηγυρικά ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι υποκείμενο του διεθνούς δικαίου και φορέας των δικαιωμάτων που κατοχυρώνει η ΕΣΔΑ Κάτι που, όπως σημειώνει ο εκ των συνηγόρων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, καθηγητής της Νομικής Αθηνών, κ. Νικ. Αλιβιζάτος («Ελευθεροτυπία», 13/7/08), μπορεί να του φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο στο μέλλον και σε υποθέσεις πέραν των περιουσιακών, όπως, για παράδειγμα, το δικαίωμά του να αυτοδιοικείται και να αναδεικνύει ελεύθερα την ηγεσία του και άλλα, που το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ αναγνωρίζει όχι μόνον στα άτομα, αλλά και στις θρησκευτικές κοινότητες. Ετσι, με την υπόθεση αυτή, ξεπεράστηκε μια παλαιά επιφύλαξη των Ρωμιών της Πόλης και έγινε μια αρχή, που μπορεί να έχει ενδιαφέρουσα συνέχεια
Η καταδίκη της Τουρκίας έχει πολιτική σημασία γιατί ο σεβασμός της νομικής προσωπικότητας του Πατριαρχείου είναι από τους όρους που έχει θέσει η Ένωση για την προώθηση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Άγκυρας. Κι οι μεταρρυθμίσεις των σχετικών νόμων που έχει επιχειρήσει η κυβέρνηση Ερντογάν είναι εμφανές πλέον ότι δεν ανταποκρίνονται στο Διεθνές Δίκαιο και θα πρέπει να προχωρήσουν σε ουσιαστική εναρμόνιση. Συνεπώς για να ...δει Ευρώπη η Τουρκία, θα πρέπει πρώτα να κοιτάξει προς τη Πρίγκιπο, εφαρμόζοντας την απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου για τη παράδοση του εκεί ορφανοτροφείου στον ιδιοκτήτη του, που δεν είναι άλλος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
* Η παραπάνω απόφαση πέραν της πολιτικής, έχει και την - εξόχως σημαντική – εκκλησιαστική της διάσταση, αν ληφθούν υπ’ όψιν οι λεπτές – πλήν ουσιώδεις – αποχρώσεις που περιλαμβάνονται στο σκεπτικό της, όπως αυτές που αφορούν την οικουμενική υπόσταση του θεσμού του Πατριαρχείου, το διεθνές κύρος του οποίου θωρακίζεται έτι περαιτέρω, αποκτώντας νέα δυναμική. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου αποτελεί, συν τοις άλλοις, δικαίωση και για την οικουμενικότητα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως - και κόλαφο για την Τουρκία.
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τον οικουμενικό χαρακτήρα του Πατριαρχείου, αλλά το αντιλαμβάνεται ως θεσμό, του οποίου ο επικεφαλής λογίζεται μόνον ως θρησκευτικός ηγέτης των Ορθοδόξων που ζούν στην επικράτειά της. Πέραν αυτού, οι τουρκικές αρχές δεν επιτρέπουν τη χρησιμοποίηση του όρου «Οικουμενικός» σε οποιαδήποτε θρησκευτική δραστηριότητα. Υπογραμμίζεται ότι ο όρος «Οικουμενικός», ο οποίος έχει αποκλειστικά εκκλησιαστικό και πνευματικό περιεχόμενο, χρησιμοποιείται από τον ΣΤ’ αιώνα μ.Χ. και αναγνωρίζεται σε όλο τον κόσμο και, φυσικά, αναγνωρίσθηκε κι’ από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο, στην εν λόγω απόφαση του οποίου όροι «Οικουμενικό» και «Οικουμενικός» υπάρχουν αναποσπάτως ενωμένοι με το Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη. Και σ’ αυτό το θέμα, λοιπόν, η Τουρκία θα πρέπει - αν θέλει να δεί Ευρώπη – να επιδείξει σεβασμό, αναγνωρίζοντας τη οικουμενικότητα του Πατριαρχείου, τουτέστιν τη πρωτοκαθεδρία του στο χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Είναι απόλυτο δικαίωμα θρησκευτικής ελευθερίας, το οποίο οφείλει – τώρα, μετά την δικαστική απόφαση, υποχρεούται – να αναγνωρίσει η Τουρκία.
* Φυσικά, για να φθάσουμε στη παραπάνω ζωτικής σημασίας δικαίωση για το Οικουμενικό Πατριαρχείο από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο, προηγήθηκε σωρεία πολιτικών παρεμβάσεων προς την κατεύθυνση της προάσπισης των δικαιωμάτων του, με πρωταγωνιστές Ελληνες ευρωβουλευτές, μεταξύ των οποίων και ο Λαρισαίος κ. Γιώργος Δημητρακόπουλος, που έδωσαν μάχες σε όλα τα ευρωπαϊκά όργανα (Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, Συμβούλιο της Ευρώπης, κλπ), τόσο για την υπεράσπιση της οικουμενικότητας του Πατριαρχείου, όσο και για τη ανάκληση κατασχέσεων ιδιοκτησιών του. Ακριβώς προ 2ετίας (8/6/2006) ήταν που το Συμβούλιο της Ευρώπης - μετά από σχετική καταγγελία του Λαρισαίου ευρωβουλευτή, για τη παράνομη κατάσχεση της Μονής του Αγίου Γεωργίου Κουδουνά στην Πρίγκηπο, από τη Διεύθυνση των Βακουφίων – καλούσε «επειγόντως την Τουρκία σε λήψη μέτρων για τις θρησκευτικές ελευθερίες», εκφράζοντας «ιδιαίτερη ανησυχία» και θέτοντας διαδικασία ελέγχου για τις κατασχέσεις ιδιοκτησίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το Συμβούλιο καταγγέλοντας τις «παράνομες πρακτικές του τουρκικού κράτους», εξέφραζε παράλληλα «ιδιαίτερη ανησυχία για τις κατασχέσεις που προβαίνει το τουρκικό κράτος επί των ιδιοκτησιών μη μουσουλμανικών θρησκευτικών μειονοτήτων συμπεριλαμβανομένου και του Οικουμενικού Πατριαρχείου». Για νά’ ρθει προ ημερών για τη Τουρκία και η επίσημη ...«καμπάνα» του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου,
Μακάρι η Αγκυρα να τείνει ευήκοον ους, αν θέλει πραγματικά να παραμείνει σε τροχιά ευρωπαϊκής ένταξης. Μόνο που τώρα η εφαρμογή της δικαστικής απόφασης δεν επαφίεται στη «καλή θέληση» της Αγκυρας, αλλά στην υποχρέωσή της να συμμορφωθεί. Θα το πράξει; O χρόνος θα δείξει – σε κάθε περίπτωση, πάντως, μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου, ο χρόνος κυλάει υπέρ ημών.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ, καθηγητής Β/βάθμιας εκπ/σης (Γυμνάσιο Αρμενίου) και Γεν. Γραμματέας της Ενωσης Θεολόγων ν. Λάρισας (http://theologylar.blogspot.com).
* Δημοσιεύθηκε στην «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» της Κυριακής, 20/07/2008, σελ. 10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου